Bildiri Özetleri

EDİRNE KIRMIZISI VE ÜRETİM YÖNTEMİ

Dr. Öğr. Üyesi Gülşah GEDİK

Trakya Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmasötik Teknoloji Anabilim Dalı / Edirne - Türkiye

ÖZET

Uluslararası literatürde Fransızca ismiyle “Rouge d’Andrinople” olarak anılan ve Sanayi Devrimi sonrası Avrupa’da önemli birçok tekstilcinin dikkatini çeken renk Türk kırmızısı olarak da bilinen ‘Edirne Kırmızısı’dır. Edirne kırmızısının üretiminde söküotu, mazı, şap, zeytinyağ ve beyaz sabun gibi malzemelerin kullanıldığı bilinmektedir.

Türk Kırmızısı Endüstrisi, varlığını kök boya gibi bir doğal boyaya borçlu olduğundan, sentetik boyaların üretilmesiyle düşüşe geçmiş ve bitmiştir.

Kökboya (R. tinctorium L.) bitkisi Rubiales takımının Rubiaceae familyasının Rubia cinsine mensup bir bitkidir. Eski Mısırlılardan beri bilinen bir boya maddesidir. Rubiaceae familyasına ait 450 cins ve 600 tür, Rubia cinsine ait ise 40 tür bulunmakta olup bu cinsin köklerinden boya elde edilen türü R. tinctoirum L’ dur. Köklerde boya oluşumu, çimlenmenin ilk günlerinden itibaren başlar.

Rubia tinctorium L. antrakinon türevleri ve bunlardan en önemlisi alizarini içeren kök boya kaynağı olarak bilinmektedir. Bu antrakinon türevleri ateş düşürücü, antimikrobik, anti-bakteriyal ve anti-diüretik ilaçlar olarak kullanılmaktadır (1).

Püskürtmeli kurutma yöntemi sıcaklığa hassas gıdaların ve farmasötik bileşenlerin kurutulmasında, damlacıklardan hızlı bir şekilde çözücü evaporasyonu sağladığı için yaygın olarak kullanılmaktadır. Diğer mikroenkapsülasyon yöntemlerine kıyasla basit ve ekonomik olması ayrıca sürekli bir şekilde çalışabilmesi önemli avantajlarıdır. Gıda endüstrisinde püskürtmeli kurutma uygulamaları on yıllardır kullanılmaktadır. Antosiyaninlerin mikroenkapsülasyonunda yaklaşık % 80-90 oranında püskürtmeli kurutma süreci uygulanmaktadır (2).

Antosiyaninlerin mikroenkapsülasyonunda, gam arabik (akasya zamkı) , tere tohumu zamkı, guar zamkı gibi doğal kıvam artırıcı maddeler, peynir altı suyu proteinleri, soya proteinleri gibi proteinler ile farklı dekstroz eşdeğerliğindeki maltodekstrinler, inülin, modifiye nişastalar, pektin ve β siklodekstrin gibi polisakkaritler olmak üzere çeşitli kaplayıcılar kullanılmıştır( 3).  Bu çalışmada  Rubia tinctorium’ dan püskürtmeli kurutucu kullanarak Edirne Kırmızısı elde edilmeye çalışılmıştır.

Kaynaklar:

1- Meral, G., Karamenderes, C., Cultivation and Extraction of Natural Dyes for Industrial Use in Natural Textile Production and Pharmaceutical Applications, Project : 98-DPT-003  ( 2017).

2- Mahdavi, S. A., Jafari, S. M., Ghorbani, M. and Assadpoor, E. 2014. Spray-Drying Microencapsulation of Anthocyanins by Natural Biopolymers: A Review. Drying Technology, 32:5, 509-518.

3- Jafari, S. M., Mahdavi-Khazaei, K. and Hemmati-Kakhki, A. 2016. Microencapsulation of saffron petal anthocyanins with cress seed gum compared with Arabic gum through freeze drying . Carbohydrate Polymers, 140, 20-25.

NEDEN EDİRNE KIRMIZISI

Dr. Öğr. Üyesi Nilgün BECENEN

Trakya Üniversitesi Edirne Teknik Bilimler Meslek Yüksekokulu Tekstil Teknolojisi Programı / Edirne - Türkiye

 nilgunbecenen@trakya.edu.tr

ÖZET

Her şehrin yerel veya küresel düzeyde etki alanları vardır. Edirne İli de küresel düzeyde birçok etkiye sahip olan şehirlerdendir. Edirne; şehri taçlandıran mimari eserler, sanatsal değerler ve kültürel miraslar ile geçmişi günümüze taşıyan bir açık hava müzesi olma özelliğinin yanı sıra, küresel düzeyde bir ekonomik değeri olan kök boyamaları ile de dikkat çekmektedir. Edirne kökboyacılık üretimi ile kırmızı renge marka kent olmuş, Dünya ya ün salmıştır. Türk tekstil boyamacılığının tarihi incelendiğinde, bitkilerden kırmızı renk eldesinin doğal boyamalarda önemli bir yere sahip olduğu görülmektedir. Ancak zaman içinde yaşanan değişimler, sentetik boyarmaddelerin keşfi, doğal boyamaların gerilemesine ve yok olmasına yol açmıştır. Değişen bu tekstil boyama endüstrisi günümüzde temiz su kaynaklarının en önemli kirleticisi durumuna gelmiştir. Kumaş boyama işlemlerinin toksik olmayan, sürdürülebilir yollarla ekolojik üretime dönüşmesi zorunlu bir hal almıştır. Trakya Üniversitesinin öncülüğünü yaptığı ve her türlü desteği verdiği, Edirne ilinin, tarihinde var olan ancak unutulmuş, bitkisel boyacılığı yeniden gündeme getirerek, tekstil ürünlerinin renklendirilmesinde kullanılması, tekstil sanayine kazandırılması ekoloji ve ekonomi açısından son derece önemlidir. Edirne kırmızısının, tekstil üretimine yeniden kazandırılması ile biryandan çevre ve insan sağlığını korurken diğer yandan da dış ticaret gelirlerimizi arttırmada önemli avantajlar sağlanabileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Edirne, doğal boyama, kırmızı

EDİRNE KIRMIZISININ TURİZMDEKİ YERİ

Prof. Dr. Emel GÖNENÇ GÜLER